Od kilku lat jednym z topowych tematów w kwestii żywienia jest m.in. glutem. O jego szkodliwości, nietolerancji i szeroko pojętej szkodliwości – swego czasu – mówiło się naprawdę bardzo dużo. Niejednokrotnie można by wyciągnąć wnioski, że jest on dla nas niczym trucizna.
Owiany złą sławą, nie jest tak naprawdę szkodliwy i musowy do wykluczenia dla wszystkich. Zdroworozsądkowe podejście do żywienia, to podstawa, więc w przypadku ludzi tolerujących ów składnik – nie ma żadnego problem.Problem i to duży pojawia się jednak w przypadku konkretnej choroby, jaką jest celiakia.
Czym jest owa jednostka chorobowa? Jak należy się leczyć i żywić? Dlaczego w tym przypadku podstawą jest kompletna eliminacja z diety glutenu?
O tym w poniższym artykule.
________________________________________________
Czym jest celiakia i jakie są jej objawy?
Celiakia (choroba trzewna) – jest chorobą genetyczną o charakterze autoimmunologicznym (tzn. spowodowaną przez niewłaściwą reakcję odpornościową organizmu przeciw własnym tkankom) związaną z nietolerancją glutenu.
Pod wspólną nazwą gluten kryją się tutaj poszczególne składowe białka zawartego w zbożach (pszenicy, życie, jęczmieniu).
U chorych na celiakię gluten powoduje zanik kosmków jelitowych (wypustek śluzówki jelit odpowiedzialnych za przyswajanie substancji odżywczych z pożywienia), co prowadzi do zaburzeń wchłaniania, niedożywienia i niedoborów składników odżywczych w organizmie.
Lata badań potwierdziły, że jest to choroba związana z nietolerancją glutenu, który zawarty jest w ziarnach pszenicy, żyta, jęczmienia, owsa. Nie można jednak powiedzieć, że wyklucza to z naszego pożywienia tylko same pokarmy na bazie mąki. Obecnie gluten zawarty jest nawet w parówkach, pasztetach, cukierkach, sosach, śmietanie w proszku i wielu innych produktach, w których normalnie byśmy się tego nie spodziewali. Osoby zmagające się z celiakią muszą bardzo mocno zwracać uwagę na etykiety produktów spożywczych. To właśnie z myślą o nich stworzona została specjalna dieta bezglutenowa.
*Do klasycznych objawów celiakii należą: przewlekła biegunka, zaparcia, bóle brzucha, wzdęcia wymioty, nawracające nadżerki jamy ustnej.
*Powyższe objawy, to objawy układu pokarmowego, ale wyróżnia się również objawy ze strony układu moczowego lub nerwowego: opóźnienie dojrzewania płciowego, zaburzenia równowagi, depresja, padaczka, zmęczenie, bladość, niski wzrost, ubytki szkliwa, krwawienia z nosa.
Rodzaje celiakii
- celiakia klasyczna – w postaci klasycznej, inaczej jawnej lub pełnoobjawowej, występują m.in. częste biegunki o konsystencji luźnej i biegunki tłuszczowe (stolce tłuszczowe można łatwo rozpoznać, ponieważ wyglądają inaczej od standardowych – mają jasny, żółty lub pomarańczowy kolor oraz połyskującą powierzchnię, trudno je spuścić w toalecie). Kolejno widoczny, szybki spadek masy ciała, a u dzieci zbyt niski wzrost.
Zwiększony obwód brzucha i wrażeniem jego puchnięcia, niedobór żelaza lub innych mikroelementów czy też osteoporoza, to kolejne potencjalne objawy. - celiakia nietypowa – daje symptomy, które wskazują na zaburzenia we wchłanianiu składników odżywczych z jelit. Zalicza się do nich głównie niedobory żelaza (i co za tym idzie – niedokrwistość) oraz objawy związane z niedostatecznym wchłanianiem wapnia z pożywienia (bóle kostno-stawowe, ubytki szkliwa zębowego lub jego niedorozwój).
Kolejno, występują objawy skórne. Przede wszystkim opryszczki, zapalenia błony śluzowej w jamie ustnej oraz nawracające problemy z aftami.
Objawy neurologiczne celiakii obejmują częste bóle głowy oraz problemy ze skupieniem uwagi. U około 10 proc. chorych na celiakię występować może depresja, epilepsja lub ataksja (niezborność ruchów).
Częstymi symptomami celiakii są także zaburzenia ruchomości stawów, szczególnie tych dużych, do których zalicza się stawy biodrowe, kolanowe oraz barkowe.
Obserwuje się także wpływ na układ rozrodczy – zaburzenia tego układu skutkują częstszą skłonnością do poronień, niskim libido, czy zaburzeniami potencji.
Celiakia może się także wiązać z zaburzeniem funkcjonowania wątroby, co przekłada się na ogół na wysoki poziom cholesterolu we krwi. Nietypowy rodzaj celiakii diagnozuje się częściej niż typ klasyczny. Nasilenie objawów towarzyszy zakażeniom bakteryjnym i wirusowym.
- celiakia bezobjawowa – kiedy badania wykazują obecność przeciwciał IgA EmA, a pacjent nie skarży się na kliniczne objawy choroby, mówi się o celiakii bezobjawowej. W tej postaci choroby może nie dochodzić nawet do uszkodzenia kosmków jelitowych.
Diagnostyka
Diagnozowanie celiakii, to głównie testy.
Pierwszym z testów jest badanie serologiczne polegające na oznaczeniu ilości przeciwciał przeciwko endomysium mięśni gładkich (EmA), transglutaminazie tkankowej (tTG) oraz deaminowanej gliadynie (DGP). Najczęściej jednak używa się testów na obecność przeciwciał klasy IgA transglutaminazy tkankowej.
Drugą możliwością jest wybór szybkiego testu z krwi pobranej z palca. Wynik otrzymujemy w ciągu kilku minut. Odczyt testu wygląda podobnie, jak przy teście ciążowym. Warto zaznaczyć, że tego rodzaju szybkie testy, wymagają weryfikacji i potwierdzenia.
Trzeci wariant w diagnostyce celiakii, to przeprowadzenie badania endoskopowego jelita cienkiego z pobraniem wycinków. Zaobserwowanie zmian w postaci zaniku kosmków jelitowych w badaniu mikroskopowym u osoby spożywającej gluten stanowi metodę potwierdzenia obecności celiakii.
Leczenie
Mając jasno zdiagnozowaną celiakię, najważniejszym jest leczenie w postaci dietoterapii z całkowitą eliminacją glutenu = włącza się leczenie w postaci diety bezglutenowej. Jest to jedyny znany obecnie sposób hamowania rozwoju zmian w przewodzie pokarmowym i zapobiegania występowaniu dolegliwości.
Zaniedbywana celiakia może skutkować bardzo poważnymi zmianami w jelicie cienkim. Owe zmiany poskutkują ograniczeniem wchłaniania niezbędnych składników odżywczych oraz możliwym niedożywieniem i zaburzeniami funkcji organizmu.
Niestety celiakia nie jest chorobą do wyleczenia. Możemy hamować objawy, tudzież minimalizować jej rozwój jedynie za pomocą odpowiedniej diety.
Celiakia, a dieta bezglutenowa
Podstawą do wprowadzenia diety bezglutenowej jest oczywiście rozeznanie i posiadanie informacji na temat produktów zawierających w składzie gluten. Od kilku lat, stosowanie diety bezglutenowej jest naprawdę ułatwione i bez porównania wobec tego, co było jeszcze jakąś dekadę wcześniej. W przypadku wielu produktów producenci tworzą specjalne odmiany bezglutenowe, dzięki czemu w sklepach możemy znaleźć np. bezglutenowy chleb, makaron czy ciastka.
Za produkty bezpieczne uznaje się te, w których zawartość glutenu jest niższa niż 20 mg w 1000 g produktu. Takie specjalnego produkty z niższą wartością oznakowane są za pomocą symbolu przekreślonego kłosa.
Co jeść, a czego unikać?
Gluten obecny jest w produktach, które zawierają ziarna pszenicy, żyta, jęczmienia, owsa, pszenżyta i orkiszu, a także we wszystkich produktach będących przetworzoną postacią wymienionych zbóż. Warto dokładnie zapamiętać tę listę, aby na początku stosowania diety bezglutenowej wiedzieć, jakich produktów należy unikać. Wiedząc i pamiętając, jakie mamy zboża zakazane w diecie – możemy jednocześnie łatwo wyeliminować inne produkty, które zawierają gluten.
Osoby, które chcą stworzyć bardziej szczegółową listę produktów z glutenem, powinny dodać do niej makarony pszenne i żytnie, kaszę manną, jęczmienną i owsianą, kuskus, pierogi, kopytka i większość sklepowych słodyczy.
Nie każdy wie, że gluten znajduje się również w gotowych zupach zagęszczanych mąką, w panierkach błyskawicznych, a także w wielu produktach w proszku.
Oprócz tego gluten znajduje się w kawie zbożowej, w napojach zawierających słód jęczmienny (w tym w piwie). Dodatkowo znaleźć go można w mieszankach przypraw, w proszku do pieczenia lub w sosie sojowym.
Dlatego tak ważne jest zapoznawanie się z etykietami produktów i poświęcenie czasu, aby móc wdrożyć ów sposób żywienia – a jednocześnie leczenia.
* Do produktów bezglutenowych, które można wykorzystać w diecie chorych na celiakię należą: warzywa i owoce, ryż, gryka, kukurydza, proso, ziemniaki, komosa ryżowa, nasiona roślin strączkowych, mleko i produkty mleczne bez dodatków glutenowych, masło, orzechy, jajka, mięso, ryby i owoce morza, oleje roślinne, miód, naturalne kakao, naturalne przyprawy (bez dodatków zawierających zboża – warto sprawdzać skład), herbata, kawa – zwykła (kawy zbożowe zawierają gluten).
Napoje alkoholowe – oprócz piwa i whisky- również nie zawierają glutenu.
Jak zostało wspomniane już wcześniej, żyjemy obecnie w czsach, gdzie rynek spożywczy jest naprawdę bardzo przychylny dla chorujących na celiakię. Osoby te nie będą miały kłopotu ze zrobieniem odpowiednich zakupów, ponieważ w wielu sklepach znaleźć można specjalne produkty bezglutenowe.
Osoby z celiakią powinny pamiętać, że produkty bezglutenowe trzeba przechowywać i przygotowywać w odpowiedni sposób, tak aby nie doszło do ich kontaktu, a jednocześnie zanieczyszczenia glutenem.
Polecamy także:
