Zarówno otyłość jak i anoreksja są nieoderwalnie związane z dietą. W obu przypadkach następuje zakłócenie sposobu odżywiania.
Zaburzenia odżywiania takie jak anoreksja i bulimia są tradycyjnie uważane za całkowicie odrębne od otyłości. Zaburzenia odżywiania są uważane za zespoły związane z pojawiającym się w społeczeństwach z nadmiernym naciskiem na wagę, kształt i wygląd, i najlepiej je leczyć za pomocą psychoterapii, w szczególności terapii poznawczo-behawioralnej lub interwencji rodzinnych. W przeciwieństwie do tego otyłość została uznana za chorobę o podłożu metabolicznym i genetycznym i uważa się, że najlepiej ją leczy za pomocą medycyny głównego nurtu, obejmującej leczenie dietetyczne, farmakologiczne lub chirurgiczne.
Ze względu na wiele przeciwstawnych podobieństw pomiędzy otyłością i anoreksją, można je uznać za lustrzane odbicia samych siebie. – dotyczą zaburzeń odżywiania, które mogą nawet występować niemal jednocześnie u jednej osoby. Nierzadko zdarza się, że osoba cierpiąca niegdyś za anoreksję przechodzi do gwałtownego objadania się. Natomiast otyli są zagrożeni anoreksją lub bulimią, ponieważ często może przerażać ich wizja ponownego przybierania na wadze.
Według piątej edycji klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM-5), osoba musi mieć „znacząco niską masę ciała”, aby została u niej zdiagnozowana anorexia nervosa. W rzeczywistości oznacza to, że lekarze muszą ważyć pacjentów, aby ocenić czy cierpią oni na jakieś zaburzenia. Pacjent kwalifikuje się jako anorektyk swoją niedowagą, gdy jego wskaźnik masy ciała (BMI) wynosi mniej niż 18,5 (niedożywienie) . Od tej diagnozy zależy dostęp do leczenia, które może uratować komuś życie.
Zarówno anoreksja jak i otyłość stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia, ponieważ przyczynia się do wystąpienia wielu chorób. Rozmiar zagrożenia wynika nie tylko ze stopnia pogłębienia anoreksji czy otyłości, lecz zależy także od ilości i rozmieszczenia tkanki tłuszczowej.
Skutki psychospołoczne obserwowane u osób otyłych i z zaburzeniami odżywiania
-wstyd związany z wyglądem, wynikający zarówno z obiektywnych uwarunkowań, ale również z zaburzonego spostrzegania własnego ciała, które polega na nieadekwatnej ocenie rozmiarów poszczególnych części ciała oraz na odczuciu, że ciało jest groteskowe, nieatrakcyjne, nieproporcjonalne i odstręczające;
-negatywne opinie i oceny innych – ponieważ skrajne wychudzenie bądz otyłość nie jest społecznie akceptowana, w kulturze zachodniej funkcjonuje na jej temat wiele stereotypów. Otyli są posądzani przede wszystkim o brak silnej woli i samokontroli oraz dbałości o siebie. Społeczne stereotypy przypisują osobom otyłym zupełnie przeciwstawne cechy w których wyróżnia się bierność czy brak kontroli;
-poczucie winy, małej wartości, krzywdy i rozżalenia – wynikają m.in. z faktu, że większość otyłych oraz z anoreksją próbuje zmagać się z masą ciała praktycznie przez całe swoje życie, często jednak bez osiągnięcia poczucia zadowolenia;
-poczucie bezsilności i braku wpływu na sytuację – skutkują narastającym niepokojem i lękiem, prowadząc często do rozwoju depresji – zwłaszcza u kobiet. Inne, spotykane u otyłych i skrajnie wychudzonych objawy psychopatologiczne, to: neurotyzm, aleksytymia, zaburzenia osobowości;
-zmiany w relacjach z innymi ludźmi – najczęściej jest obserwowane stopniowe wycofywanie się z kontaktów, prowadzące do izolacji społecznej. Przyczynia się to prawdopodobnie do zmniejszenia lęku i niepokoju związanego z wyglądem i jedzeniem. Nadwaga, otyłość i wychudzenie wywierają istotny wpływ również na relacje seksualne.
-obsesyjne myślenie o jedzeniu i kaloriach – wynika z obawy, by nie przytyć albo z nieustannych starań, aby schudnąć. Oba warianty łączą się zazwyczaj z częstym odczuwaniem głodu, powstrzymywaniem się od jedzenia lub uleganiem kolejnej pokusie żywnościowej. 33% odchudzających się przyznaje się do napadów objadania się przynajmniej 2 razy w tygodniu, a 22% – co najmniej raz w tygodniu. Zaabsorbowanie sprawami jedzenia i diety znajduje wyraz we wszystkich sferach funkcjonowania.
Podłoża psychologiczne
Podłoża wystąpienia anoreksji może być bardzo wiele. Często wiąże się z nadmierną kontrolą roztaczaną przez rodziców czy opiekunów nad osobą chorującą. Wtedy często własna waga jest jedynym obszarem życia, nad którym osoba chora ma kontrolę, stąd niechęć do jej oddania. Oddając kontrolę nad własną wagą osoba może czuć że jej świat się wali, że już nic jej nie zostało. Osoby chorujące na anoreksję to zazwyczaj bardzo inteligentne dziewczyny, które dobrze się uczyły jako dzieci, często pochodzą z tak zwanych dobrych domów, ale pozostają pod ścisłą kontrolą rodziców i przez to nie posiadają swojej niezależności. Niestety z tego powodu samo pojawienie się objawów anoreksji (osoba chudnie i drastycznie kontroluje swój jadłospis) może wzmożyć czujność domowników, oraz zachęcić ich do jeszcze ściślejszego kontrolowania osoby chorującej, co z kolei i może powodować nasilenie się objawów.
Natomiast przejadanie się i spowodowana tym otyłość jest kolejną dolegliwością, która również ma zazwyczaj podłoże emocjonalne. Człowiek nie je już z powodu naturalnych potrzeb organizmu, ale spożywa pokarmy kierując się różnymi nadziejami, np. że kiedy coś zje, to się lepiej poczuje. Często faktycznie tak jest, jednak daje to tylko chwilową ulgę. Kiedy takie zachowanie staje się nawykiem, który po wielu latach zakorzenia się nawet w osobowości, może pojawiać się lęk przed zmianą czegoś w swojej tożsamości. Np. można mieć przeświadczenia typu: „jak to? ja mam być szczupła/szczupły? – to jak nie ja, to mi obce.”
Czy możemy mieć otyłość lub zaburzania odżywiania zapisane w genach?
Przykładem wspólnego ryzyka genetycznego jest gen neurotroficznego czynnika pochodzenia mózgowego (BNDF), w którym allel waliny z polimorfizmu aminokwasów Va166Met predysponuje do otyłości, podczas gdy allel metioniny predysponuje do zaburzeń odżywiania. Zatem dowody sugerują, że te zaburzenia będą miały zarówno wspólne, jak i odrębne czynniki podatności.
Niektórzy będą predysponować do obu typów zaburzeń, natomiast inni mogą naciskać w przeciwnych kierunkach, a kolejni będą je rozdzielać(napadowe objadanie się). Do tego dochodzą wspomniane juz czynniki ryzyka (takich jak niska samoocena, zewnętrzne poczucie kontroli, wykorzystywanie i zaniedbanie w dzieciństwie, dieta, ekspozycja na media, niezadowolenie z obrazu ciała, dokuczanie związane z wagą i wspólne geny podatności).
Samogłodzenie, potocznie zwane anoreksją stanowi bardzo poważny problemem. Wraz z bulimią odpowiadają za najwyższą śmiertelność spośród wszystkich zaburzeń psychicznych. Otyłość natomiast stanowi główny czynnik wystąpienia niemal wszystkich chorób dietozależnych. Jedynie holistyczne podejście do problemów pacjenta może zaowocować rezultatem w postaci uregulowania masy ciała i przeciwdziałaniem wystąpienia chorób dietozależnych lub ich złagodzenia.
Źródła:
Bulik, C.M., Sullivan, P.F. & Kendler, K.S. (1998). Heritability of binge-eating and broadly defined bulimia nervosa. Biological Psychiatry 44, 1210–1218
Davis, M., Young, L., Davis, S.P. & Moll, G. (2008). Parental depression, family functioning and obesity among African American children. Journal of Cultural Diversity 15, 61–65
Fairburn, C.G., Cooper, Z., Doll, H.A. & Welch, S.L. (1999). Risk factors for anorexia nervosa: three integrated case-control comparisons. Archives of General Psychiatry 56, 468–476
Fouts, G. & Vaughan, K. (2002). Locus of control, television viewing, and eating disorder symptomatology in young females. Journal of Adolescence 25, 307–311
Hattersley, A.T. & McCarthy, M.I. (2007). A common variant in the FTO gene is associated with body mass index and predisposes to childhood and adult obesity. Science 316(5826), 889–894
Kohn, M. & Gordon, E. (2006a). BDNF Va166Met polymorphism is associated with body mass index in healthy adults. Neuropsychobiology 53, 153–156
Haines, J. & Neumark-Sztainer, D. (2006). Prevention of obesity and eating disorders: a consideration of shared risk factors. Health Education Research, 21, 770–82.
Boehnke, M. & Mohlke, K.L.(2008). Common variants near MC4R are associated with fat mass, weight and risk of obesity. Nature Genetics 40, 768–775.
Polecamy także:
